Het Stasi-museum is een onderzoeks- en herinneringscentrum aan de politieke dictatuur van voormalig oost-Duitsland. Het museum ligt in de Oost-Berlijnse wijk Lichtenberg en zit in Haus 1 van het grote gebouwencomplex dat de Stasi destijds bezat. Dit complex is het voormalige hoofdkwartier van het ‘Ministerium für Staatssicherheit‘ (ook wel afgekort als MfS of Stasi) en bestaat uit meer dan 22 grote en kleine gebouwen. Het museum zit dus slechts in één gebouw van de zogeheten “Stasizentrale‘ maar wel in het hoofdgebouw en alleen al daarom is het interessant om te zien. Het museum wordt nog steeds beheerd door activisten die zich na de Wende inzetten voor het behoud van de geschiedenis rondom het dictatoriale verleden van de DDR. In het museum kun je alles leren over de Staatssicherheit, de protestbewegingen en oppositie tegen de Stasi in de DDR en hoe het politieke systeem in de DDR verweven was met de Stasi.
Het museum zit in een oud gebouw dat in de jaren 30 gebouwd was als Finanzamt. In de jaren 70 liet de Stasi omvangrijke uitbouwen plaatsen om hun hoofdkantoor daar te plaatsen. Zo waren er talloze kantoren en afdelingen maar ook een groot casino en een speciale officierskantine. Het complex was vroeger zwaarbewaakt en niet toegankelijk voor de gewone burger. Die kon ook van de buitenkant niet zien dat de Stasi daar een hoofdkwartier had. Alleen de plattenbauflats aan de buitenkant van het complex waren zichtbaar en zelfs die werden vaak door medewerkers van de Stasi zelf bewoond. Zo bleven de werkzaamheden van de Stasi in Lichtenberg tot het einde in 1990 volledig geheim, ook voor de burgers van de DDR zelf.
De Stasi is een van de meest beruchte communistische geheime diensten die we kennen en wordt vaak in één adem genoemd met de Gestapo en de KGB. Het Ministerium für Staatssicherheit werd vrijwel tegelijkertijd met de oprichting van de DDR opgericht en kwam al snel onder leiding van Erich Mielke, een keiharde communist die zijn opleiding bij de KGB in Moskou had genoten.
In de jaren daarna ontwikkelde de Stasi zich al snel tot een gigantisch uitgebreid spionage en onderdrukkingsapparaat, waar in 1989 ruim 91.000 medewerkers in vaste dienst waren. Ook werkte de Stasi met duizenden Inoffizielle Mitarbeiter, zogeheten IM’s. Zij waren gewone burgers die – onder dwang of niet – met de Stasi samenwerkten en in hun eigen sociale omgeving spioneerden en informatie doorgaven. Zo bouwde de Stasi al snel een fijnmazig web van informatievoorziening en werd de gehele bevolking in de DDR volledig bespied. Als je ook maar iets zei tegen de DDR, de staatspartij SED of over het land verlaten, kon je jezelf al verdacht maken. En de Stasi was niet bang dan tot actie over te gaan en liet mensen volgen, onder druk zetten door mensen uit hun eigen omgeving of gevangen zetten. In de jaren ’50 werd er nog lichamelijk gefolterd in de gevangenissen, daarna werd er met uitgekiende psychologische methodes gewerkt. In de jaren ’80 trainde de Stasi zelfs terroristen van de Rote Armee Fraktion (RAF) in het gebruik van wapens en springstoffen.
Tegen het eind van de jaren ’80 ontstond er zowel binnen de SED als binnen de Stasi een machtsvacuum. Bij de SED was Erich Honnecker van een gevaarlijke hardliner veranderd in een ietwat seniele en oude man. Erich Mielke was ook de jongste niet meer en ook bij de Stasi waren er intern talloze veranderingen. De organisatie was zwak geworden en de instorting van de SED, Stasi en daarmee de DDR, was niet meer te voorkomen.Toen de muur in november ’89 eenmaal viel , waren beide mannen al lang en breed op de vlucht geslagen. Ook was de Stasi toen al maanden bezig om haar eigen archief te vernietigen. Miljoenen documenten werden verbrand, versnipperd of zelfs met de hand verscheurd, in de hoop sporen uit te wissen.
Op 15 Januari 1990 werd het Stasi complex in de Normannenstrasse door de boze bevolking in Berlijn bestormd en bezet. Een heftig moment voor de mensen die dat deden, want op dat moment zagen de gewone burgers pas voor het allereerst met eigen ogen hoe de Stasi al die jaren te werk was gegaan. Dit werd immers ook voor de eigen bevolking angstvallig geheim gehouden. Het luidde het definitieve einde in voor de Oost-Duitse Stasi. In de jaren daarna werd de immense taak in gang gezet om de vernietigde dossiers te herstellen en in kaart te brengen wat de Stasi in al die jaren aan informatie heeft verzameld. Door de inval van de burgers in de Stasizentrale werd het merendeel van de dossiers van de vernietiging gered. Het herstellen van de miljoenen dossiers gaat vandaag de dag nog steeds door. Slachtoffers van de Stasi en andere mensen die vermoeden dat er over hun familieleden of zichzelf een Stasidossier bestaat, kunnen bij de organisatie die het archief beheert een aanvraag doen om het dossier in te zien.
Travel the world 