Dag 1: Amsterdam – Warschau

Na een vlucht van anderhalf uur kwamen we iets voor de middag aan in Warschau, Polen. Bij Polen denken de meeste mensen waarschijnlijk aan Auschwitz en de Tweede Wereldoorlog, misschien zelfs ook aan paus Johannes Paulus II, maar het land is natuurlijk zoveel meer. Toch is de geschiedenis van het land, net als alle andere landen in Oost-Europa weinig gekend in West-Europa. Al snel zou echter duidelijk worden dat Polen niet enkel tijdens de Tweede Wereldoorlog hard afgezien heeft, maar eigenlijk al bijna duizend jaar het slagveld is van grote Europese oorlogen. Door de strategische ligging van het land is ieder grootmacht in de buurt geïnteresseerd om hun invloed, eventueel met harde hand, uit te breiden. Om het huidige Polen te begrijpen is een kort overzicht van de geschiedenis van het land noodzakelijk. 

1. Oudste geschiedenis

• Sporen van menselijke bewoning dateren van ca. 100.000 jaar geleden.
• Slavische stammen vestigden zich rond de 6e eeuw in het huidige Polen.
• De Polanen vormden uiteindelijk de basis voor de Poolse staat.

2. Middeleeuwen en staatsvorming (966–1572)

• Mieszko I bekeerde zich tot het christendom in 966, wat leidde tot de vorming van de Poolse staat.
• Onder zijn zoon Bolesław I werd Polen een koninkrijk.
• Drie Mongoolse invasies tussen 1240 en 1289
• In 1386 ontstond het Pools-Litouwse Gemenebest, een machtige unie die tot 1795 zou bestaan.

3. Verval en delingen (1572–1795)

• Interne verdeeldheid en buitenlandse inmenging verzwakten Polen.
• Drie delingen door Rusland, Pruisen en Oostenrijk leidden tot het verdwijnen van Polen als onafhankelijke staat.

4. Napoleontische tijd en 19e eeuw

• Polen vocht aan Napoleons zijde; het hertogdom Warschau werd opgericht.
• Na het Congres van Wenen (1815) werd Polen verdeeld onder Rusland, Pruisen en Oostenrijk.
• Culturele bloei ondanks onderdrukking, met figuren als Chopin.

5. Interbellum (1918–1939)

• Na WOI werd Polen heropgericht.
• Conflicten met buurlanden en interne instabiliteit kenmerkten deze periode.

6. Tweede Wereldoorlog

• Nazi-Duitsland en de Sovjet-Unie vielen Polen binnen in 1939.
• Zware verliezen: 6 miljoen doden, waaronder 3 miljoen Joden.
• De opstand van Warschau in 1944 werd bloedig neergeslagen.

7. Volksrepubliek Polen (1945–1989)

• Communistisch regime onder Sovjetinvloed.
• Grote etnische zuiveringen en repressie.
• In de jaren ’80 groeide oppositie via Solidarność onder Lech Wałęsa.

8. Derde Republiek en EU-lidmaatschap

• In 1989 begon de overgang naar democratie.
• Polen trad toe tot de NAVO (1998) en EU (2004).
• Politieke spanningen met de EU over rechtsstaat en media sinds 2015.

Sinds 1650 is Polen de speelbal geweest van de Pruisen, de Habsburgers en de Russen, iets wat pas met de val van de Berlijnse Muur ophield. Nog steeds is het wantrouwen van de Polen ten opzichte van hun buren Duitsland en Rusland groot, zeker na de inval van Rusland in Oekraïne. 

Onze eerste namiddag in Polen spendeerden we met een wandeling langs enkele van de highlights van Warschau. 

De eerste stopplaats was het graf van de onbekende soldaat. Op initiatief van generaal Sikorski en enkele kranten plaatsten inwoners van Warschau in 1923 een gedenksteen voor het Saksische Paleis ter herinnering aan alle onbekende gesneuvelde Poolse soldaten van de Eerste Wereldoorlog en de Pools-Russische Oorlog.

Het Poolse Ministerie van Oorlog, dat zetelde in het Saksische Paleis, besloot in 1925 om onder de arcade van het paleis een onbekende soldaat te begraven. Jadwiga Zarugiewiczowa, die tijdens de Pools-Russische Oorlog een zoon verloren had, maakte een keus uit drie lichamen van ongeïdentificeerde soldaten. Op 2 november 1925 werd de kist na een mis in de Johanneskathedraal door acht dragers van de naar het Saksische Paleis gebracht. Sindsdien heeft er, behalve tijdens de Duitse bezetting in de Tweede Wereldoorlog, altijd een erewacht bij het graf gestaan.

Het Saksische Paleis raakte licht beschadigd door de Duitse bombardementen in september 1939. Tijdens de Opstand van Warschau in 1944 werd het echter geheel verwoest. Alleen het deel van de arcade met het graf van de onbekende soldaat bleef behouden. Na de oorlog werd het paleis in tegenstelling tot veel andere verwoeste gebouwen in Warschau niet herbouwd. De arcade werd wel gerestaureerd en vanaf 8 mei 1946 was het monument op het Piłsudski-plein weer toegankelijk.

Na het eerste oorlogsmonument vervolgden we onze weg langs de Koninklijke Route, de straat die loopt van het voormalige koninklijke paleis tot het Wilanow-paleis, de persoonlijke residentie van koning Jan III Sobieski, waar tal van historische monumenten terug te vinden zijn. Op het moment van onze komst was er net een soort festival aan de gang, waarbij historische personages uit de geschiedenis van Polen werden voorgesteld aan de toeschouwers. 

Onze wandeling bracht ons uiteindelijk naar de Rynek, het marktplein van de oude stad, waar we voor de eerste keer kennismaakten met de prachtig gerestaureerde en kleurrijke herenhuizen die we in bijna iedere stad zouden zien.